Günümüzde son teknoloji su arıtma cihazı kullanımı, içme suyu tüketmek için en tercih edilen yöntem. Ters osmos teknolojisi ile arıtma yapan, suyu çeşitli filtrelerden geçirip arıtmakla kalmayıp mineral ekleyerek zenginleştiren son teknoloji ürünü su arıtma cihazları kullanılıyor.
Temiz suya erişim, tarihte insanlığın vazgeçilmez ihtiyaçlarından biri olarak karşımıza çıkıyor. Eski medeniyetlerden modern çağlara kadar geliştirilen pek çok yöntem, bu ihtiyaç için gösterilen çabayı kanıtlıyor.
Peki su arıtmanın gelişimi ile ilgili neler biliniyor? Arkeolojik araştırmalar gösteriyor ki su arıtmanın geçmişi çok eskilere, insanın yerleşik yaşama geçtiği dönemlere dayanıyor. O tarihlerde de insanların içilebilecek suyu elde etmek için çok farklı yöntemler denediğine dair bulgular var.
Antik Mısır halkının kuyularda toplanan suların önüne tıkadıkları bambu, ağaç kabukları, çimen, saman gibi malzemelerle suyu arıtmaya çalıştığı, bambu kamışları ile derin yerlerden su çektikleri, elde edilen temiz suyu bentlere taşıdıkları biliniyor.
Şap kristalleri ile su arıtma
Mısırlılar, şap kristallerinin birleşip daha büyük parçacıklar oluşturmak için sudan ayrılırken kirliliği içine çekip pıhtılaştığını, böylece suyun süzülerek duru hale geldiğini bularak çağın su arıtma sistemini ortaya çıkarmışlar.
Sümerliler ise temiz suyu korumak ve kirli suyla birleşmesini önlemek için teraslı sulama yapıları inşa etmişler. Asur Medeniyeti, suyu olmayan kentlere temiz su taşımak için su kemerleri inşa etmiş.
Antik dönemin ünlü filozof hekimi Hipokrat su arıtma deneyleri yapmış; hastaları için kullandığı suyu arıtmak için su filtresi tasarlamış. Düzenek, kaynatıldıktan sonra içindeki suyun dökülebileceği bez bir torba şeklindeymiş; bez torbanın suda kötü tat ve kokuya neden olan her türlü olumsuzluğu içinde hapsettiğini, vücuttaki sıvıları ve bedensel uyumu düzenlemenin arıtılmış suyun iyileştirici gücüyle mümkün olabileceğini söylemiş.
Hint coğrafyasında su arıtma yöntemi olarak kirli suyu kaynatma, güneş altında ısıtma ya da ısıtılmış demiri suya daldırarak sonrasında soğumaya bırakma gibi yollar denenmiş. Hintliler, kirli suyu kömür filtrelerinden, ham kum ve kaba çakılların arasından geçirerek süzmeyi de denemiş, sularını bekleterek kirliliğin dibe çökmesini sağlamışlar.
Romalılar, uzaklardan yerleşim yerlerine taşınan temiz suyun kötü hava koşullarında kirlenmemesi için su kemerleri yapmışlar.
“Arşimet’in vidası” ilham kaynağı oldu
Arşimet, suyu yüksek kottaki arazilere taşımak için su vidası adını verdiği bir cihaz tasarlamış. Vida şeklinde tasarlanan bu aletteki dönen kısım hareket ettikçe alt kısımda alçakta bulunan su üstten dökülene kadar borudan dönerek yukarı çıkıyormuş. Bu buluş günümüzde de güçlendirilerek işlevsel hale getirilmiş.
Yunanlılar ve Romalılar, içme suyundaki tadı ve kokuyu kontrol etmek ve suyu arıtmak için çeşitli yöntemler geliştirmişler. Yumuşatılmış defne yapraklarının yağmur suyuna atıldığında suyu lezzetlendirebileceği, ezilmiş mercanın ve dövülmüş arpanın bir torba içinde tadı kötü olan suya daldırıldığında arıtma işlevi göreceği gibi görüşler ileri sürülmüş, çeşitli deneyler yapmış.
Roma İmparatorluğu'nun güç kaybetmesiyle su kemerleri kullanılamaz hale gelince su filtreleme teknolojisindeki deneysel çabalar ve ilerleme durmuş ve içme suyu tarihi birkaç adım geriye gitmiş.
Yıllarca içme suyu kuyuları ile kirli suların döküldüğü yerler ayrılmış ve suları kirletenlere çeşitli yaptırımlar uygulanmış olsa da milyonlarca kişi salgınlarda kirli su yüzünden ölmüş.
14. yüzyıldan itibaren suya olan talep artınca, hava basıncıyla çalışarak su taşıyan pompaların geliştirildiği yeni dönem sonraki yıllarda ortaya çıkacak buhar motorlarına, rüzgâr enerjili türbinlere ve elektrikle çalışan pompalara model oluşturmuş.
İlk su arıtma deney kaydı
Su filtreleme deneylerinin ilk kaydı 1627'de Sir Francis Bacon tarafından gerçekleştirilmiş. Okyanusun tuzlu suyunu arıtılabileceğini ve bu yolla içilebilir hale getirilebileceğini düşünen Bacon, kum filtreleme yöntemini denemiş. Bacon, kum taneciklerinin tuz parçacıklarından daha ağır olacağı için akış sırasında tuzun ayrışacağını düşünüyormuş. Bu deney başarı sağlayamamış.
1660’lı yıllarda Fransa'da Johan Jordan, santrifüj pompayı icat etmiş. Hollandalı kumaş tüccarı Anton Von Leuwenhoek ise 1674'de bir su damlasında yaptığı gözlemle, temiz olduğu sanılan suda gördüğü yüzlerce parçacığı görüntüleyebilmiş. 1685'te İtalyan Antonio Porzio, çoklu kum filtresini ilk tasarlayan kişi olmuş.
1703 Yılında Fransız Philippe de La Hire, her konuta giriş zemininden biraz yükseltilmiş olarak inşa edilecek kum filtreli yağmur suyu sarnıcı çalışmasını Paris Bilimler Akademisi'ne sunmuş. 1723 yılında Brezilya'ya Avrupa'dan gelen gemilere temiz su temin edecek sistem kurulmuş. 1746'da Parisli bilim adamı Joseph Amy, sünger, odun kömürü ile yün kullanarak su arıtmayı deneyen ve birleşik filtreler yapan ilk kişi olmuş.
İlk belediye su arıtma tesisi
Bir şehrin suyunu arıtmak için ilk gerçek adım 1804'te İskoçya'da Greenock kasabasında atılmış. Robert Thom tarafından tasarlanan su arıtma tesisi yerel yönetim eliyle inşa edilmiş. Bu sistem sudaki bakterilerin yüzde 99'a varan kısmını gidermek adına kirli suyun kömürlerin arasına döşenmiş kumların arasından geçirilerek temizlenmesine dayanıyormuş.
Londra'da, John Doulton ve oğlu Henry tarafından seramik su filtre sistemi icat edilerek denenmiş. Taştan çeşmeler Londra şehrinin içme suyu ihtiyacını gidermeye çalışmış.
James Simpson, ustası Robert Thom'ın çalışmasını geliştirmiş, evlere su boruları döşenmiş.
Metropolis Su Yasası Londra'ya sağlanan tüm suyun yavaş kum filtrasyonu ile arıtılmasını gerektiriyormuş.
İngiliz bilim adamı John Snow, kolera salgınının su pompalarının kanalizasyona bulaşmasından kaynaklandığını keşfedince suya klor ekleyerek su dezenfeksiyonunu başlatmış.
Fransız kimyager Louis Pasteur'ün bakteri araştırmaları ve mikrobiyolojideki ilerlemeleri ile bağlantılı olarak ilk karbon kartuş tipi filtre tasarlanmış.
1890’lı yıllarda Amerika’da ilk kum filtreler ile suyun pıhtılaşma ve çökeltme işlemini gerçekleştiren cihazlar yapılmış.
1900'lü yıllara gelindiğinde elektrik kullanılmasının yaygınlaşmasıyla birlikte su arıtma tekniklerinde de devrim başlamış ve çok farklı teknikler denenmeye, geliştirilmeye başlanmış.
